تخریب 70 درصد محوطه ساسانی اسلامی به وسیله کشاورزان - مجله استخدام جدید

این روزها کاوش نجات بخشی در محوطه 106 حوضه سد چم شیر گچساران به انتها رسیده و با وجود بدست آمدن سه دوره معماری و قطعاتی از جمله سفال، شیشه، مهره های سنگی، هاون سنگی و صدف تراش خورده اما به علت تخریب زیاد منطقه که به وسیله کشاورزان انجام شده، نتایج درخوری از این فصل کاوش بدست نیامد. با این وجود با توجه به احتمال مغروق شدن محوطه پس از آبگیری سد، مستندنگاری دقیقی از یافته های کاوش انجام گرفت.

سعید امیرحاجلو (سرپرست کاوش نجات بخشی حوضه سد چم شیر گچساران) با اشاره به آنکه تا به امروز 106 محوطه در پشت سد چم شیر شناسایی و کدگذاری شده، گفت: محوطه 106 میتوان گفت نسبتا مهم و وسیع است اما به علت فعالیت های کشاورزی بخش هایی از این محوطه تخریب شده است. روی دو پشته از این محوطه که بلندترین و بزرگترین بودند، 5 ترانشه ایجاد کردیم که در جریان کاوشی که حدود 33 روز طول کشید، سه دوره معماری از ساسانی گرفته تا صدر اسلام و دوره میانه اسلام بدست آمد. البته با توجه به آنکه حدود 60 تا 70 درصد ترانشه با شخم زدن کشاورزان نابود شده است چیز خاصی در این بخش ها بدست نیاوردیم.

او ادامه داد: معماری دوره ساسانی، با کیفیت است و توانستیم مصالحی همانند قلوه سنگ در کنار ملات گچ در این بخش از معماری بدست آوریم. روی این دیوارها با اندود گچ پوشیده شد. در واقع میتوان گفت دو طرف دیوار قلوه سنگ بکار رفته و در وسط آن از سنگ های ریزتر استفاده شده تا فضای بین دیوار را پر نمایند. معماری صدر اسلام نیز در این محوطه بدست آمد که شامل مصالحی همانند قلوه سنگ و گچ است اما کیفیت معماری دوره ساسانی را ندارد.

معماری دوره سوم نیز بسیار بی کیفیت است و احتمالا مربوط به اقوام کوچ رو است که در سده های میانی اسلامی در این محوطه اسکان داشتند. معماری این دوره هیچ نظمی ندارد و کیفیت هم ندارد. با توجه به همپوشانی معماری های دوره های مختلف میتوان گفت، در دوره صدر اسلام روی دیوارهای دوره ساسانی، دیوارهای نو را ایجاد نموده اند اما پلان به جای مانده و دخل و تصرفی در آن نداشتند.

به گفته امیرحاجلو، با توجه به کشف تو رفتگی در بخشی از این بنا که به سمت قبله است، شاید بتواند گفت که محراب است اما برای بیان این تئوری نیازمند آنالیز های بیشتر هستیم. باتوجه به آنکه هنوز اطلاعی درخصوص کاربری این معماری که بدست آمده نداریم، نمی توانیم بطور قطع درخصوص آن صحبت کنیم. از تزیینات معماری چیزی بدست نیامده است اما اشیای تاریخی از جمله سفال دوره ساسانی و سفال صدر اسلام از نوع لعاب گلی و البته تعداد زیادی از سفال منقوش بودن لعاب بدست آمده که مربوط به سده های میانی اسلامی است.

هاون، سنگ آسیاب در تعداد زیاد بدست آمد که نشان از شیوه معیشت دارد. اشیای شیشه ای با رنگ های مختلف، مهره های سنگی و زینتی و البته صدف تراش خورده شناسایی شد که شاید برای نگهداری مواد آرایشی مورد استفاده قرار می گرفت. اما این اشیا اطلاعی در مورد کاربری بنا به ما نمی دهد.

او پیرامون تخریب 70 درصد محوطه ساسانی اسلامی به وسیله کشاورزان ادامه داد: این بنا نمی تواند آتشکده باشد، چرا که پلان مستعطیل شکل دارد و بیان اینکه مسجد هم بوده سخت است، چرا که محور آن باید در راستای شمال غربی و جنوب شرقی باشد که اینگونه نیست. از این رو در این خصوص تردید داریم. البته قطر دیوارها و ملاتی که در آن استفاده شده نشان از اهمیت این بنا دارد. اما درصد زیادی از محوطه تخریب شده و شش تا هفت پشته بیشتر باقی نماینده و حدود 70 درصد آن شخم خورده است. حتی در سایر پشته هایی که در این منطقه قرار گرفته است شاهد شخم خوردن خود پشته هستیم و کشاورزان فقط به شخم زدن اطراف آن اکتفا ننموده اند.

این باستان شناس با اشاره به آنکه در چنین شرایطی میتوان گفت، محوطه دیگر ظرفیت توسعه کاوش را ندارد به اهمیت منظره این منطقه اشاره نمود و گفت: منظره و توانمندی های طبیعی منطقه و نزدیکی به رودخانه زهره سبب شده استقرار و سکونت در این محوطه در یک بازه زمانی تقریبا هزار ساله، تا سده های میانی اسلامی تداوم یابد. این منظره به صورت سطحی در یک دره عبور کرد اما محوطه 106 به یکباره به دشت می رسد و منظره خوبی برای شکل گیری استقرار گرفته است. ضمن آنکه دو استودان در کوههای مشرف به این دشت بدست آمده که نشان از توجه ساسانیان به این منطقه دارد.