صندوق توسعه سرمایه گذاری شهری ضرورتی انکارناپذیر برای کلانشهر تهران - مجله استخدام جدید

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، محسن طباطبایی مزدآبادی،دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران طی یادداشتی در روزنامه فرهیختگان نوشت: دنیا شهری شدن شتابان را تجربه می نماید و شهرها در کانون جمعیت و اقتصاد دنیای قرار دارند. این امر باعث شده است زیرساخت های فعلی شهرها، تکافوی جمعیت فزاینده را نداشته و بسیاری از شهرهای دنیا به خصوص شهرهای دنیا رو به توسعه به زیرساخت های جدید برای پوشش جمعیت جذب شده احتیاج پیدا نمایند. برمبنای تخمین های کمیسیون اقتصاد و اقلیم در مقیاس دنیای تا سال 2030 به حدود 90 تریلیون دلار سرمایه گذاری در زیرساخت ها احتیاج است که سه چهارم این سرمایه گذاری در شهرها خواهد بود، اما واقعیت آن است که شهرها و سیستم های مدیریت شهری به روش های سنتی قادر به تامین هزینه سنگین توسعه زیرساخت ها نیستند و تامین اعتبار به عنوان یک چالش بزرگ برای آنها جلوه می نماید. اندیشمندان حوزه شهر معتقدند اگر سرمایه گذاری در شهرها به صورت برنامه ریزی شده و قانونمند انجام نگیرد، هزینه رشد برنامه ریزی نشده و غیررسمی شهرها و به تعویق افتادن سرمایه گذاری، بسیار بیشتر خواهد بود و به عنوان باری بر دوش آیندگان، اجازه تحقق آرزوی توسعه پایدار شهری را نخواهد داد. شواهد نشان می دهد دولت های ملی و محلی در اقتصادهای پیشرفته با توجه به کسری بودجه و سطح قابل توجه بدهی ها میزان هزینه خود را در زیرساخت ها کاهش داده اند؛ به عنوان مثال سرمایه گذاری در زیرساخت های عمومی در اتحادیه اروپا از 5 درصد فراوری ناخالص داخلی این کشورها در سال 1975 به 2.5 درصد در سال 2000 رسیده و از سال 2008 و بر اثر تبعات بحران مالی و ریاضت مالی این کاهش بیشتر هم بوده است. در ایالات متحده نیز هزینه دولت در زیرساخت ها به سطح تنها 1.7 درصد از GDP سقوط نموده است. نهادهای بین المللی مانند بانک دنیای یا صندوق بین المللی پول نیز تنها حجم اندکی از احتیاج شهرهای دنیا به سرمایه گذاری را پوشش می دهند، آنها سالانه حدود 130 میلیارد دلار بودجه زیرساختی را تامین می نمایند در حالی که سالانه به حدود 6 تریلیون دلار سرمایه گذاری احتیاج است. همین امر باعث شده است شهرها به سمت جلب مشارکت های خصوصی سوق داده شوند. بسیاری از برآوردها نشان می دهد مشارکت بخش خصوصی پتانسیل آن را دارد که نیمی از کسری و خلاء سه تریلیون دلاری بودجه زیرساخت ها را در سطح دنیا پوشش دهد. همین امر فلسفه وجودی حرکت شهرها به سمت ایجاد و راه اندازی صندوق های توسعه شهری (UDF) شده که بنیان آنها عمدتا بر سرمایه گذاری عمومی-خصوصی (PPP) گذاشته است. صندوق های توسعه شهری در شهرهای مختلف دنیا راه اندازی شده و به تامین سرمایه پروژه های شهری مشغولند. جسیکا (JESSICA) یا صندوق همکاری مشترک اروپا برای سرمایه گذاری پایدار در نواحی شهری ازجمله این صندوق هاست. این صندوق که درواقع یک صندوق مادر و محل تجمع صندوق های توسعه شهری در شهرهای مختلف اروپاست با هدف همکاری و حمایت از مدیران شهری و منطقه ای به وسیله تخصیص منابع ایجاد شده است. این صندوق به مقامات شهری یاری می نماید در یک شرایط رقابتی و پربازده، سرمایه گذاری بخش خصوصی را جذب نمایند. استراتژی سرمایه گذاری جسیکا، تمرکز روی نواحی ای است که امکان شکست سرمایه گذاری در آن کم باشد و واجد سرمایه گذاری باشند و برای این اطمینان ابتدا به ارزیابی و مطالعه طرح های شهری مختلف پرداخته می گردد. این صندوق با مدیران یا مروجان پروژه های شهری و ذی نفعان ارتباط برقرار می نماید که بهترین ویژگی و وجه تمایز پروژه شهری و خروجی های مالی و غیرمالی آن، معین و معین گردد. صندوق توسعه شهری در دهلی هندوستان نمونه دیگری از این دست صندوق هاست که در سال 1994 تاسیس شده است. این صندوق از سال 1998 تا 2016، 27 پروژه در زمینه های حمل ونقل، نیرو، آب و فاضلاب به ارزش 1250 کرور روپیه را تامین مالی نموده است. در نمونه ای دیگر شورای شهر شیکاگو، صندوق توسعه شیکاگو را در جولای سال 2005 تاسیس کرد. صندوق توسعه شیکاگو یک شرکت غیرانتفاعی در ایلینویز است که به وسیله برنامه اعتبار مالیاتی بازارهای جدید (NMTC) به تحریک سرمایه گذاری بخش خصوصی و تامین اعتبار برای پروژه های مناطق کم درآمد شیکاگو می پردازد. برنامه NMTC به این صورت است که وزارت خزانه داری آمریکا اشخاص یا شرکت هایی را که در این صندوق سرمایه گذاری می نمایند، از مالیات بر درآمد معاف می نماید یا به آنها تخفیف می دهد. این برنامه در سال 2000 توسط کنگره راه اندازی شد و از سال 2003 حدود 23 میلیارد دلار سرمایه گذاری نموده است. این صندوق پروژه هایی را سرمایه گذاری می نماید که تاثیرات مثبت چشمگیری بر مناطق و محلات کم درآمد سطح شهر داشته باشد. معیارهایی مانند اشتغالزایی، افزایش دستمزدها، فرصت های آموزشی، مراقبت های پزشکی و بهداشتی در اولویت هستند. این صندوق از سال 2007 تا به امروز 281 میلیون دلار در پروژه های شهر شیکاگو سرمایه گذاری نموده که حدود 67 درصد از سرمایه صندوق مربوط به بخش خصوصی بوده است. ملاحظه می گردد تاسیس صندوق های توسعه شهری دارای پیشینه قابل توجهی است. در کشور ما نیز در سال 1395 موضوع تشکیل صندوق های توسعه شهری در دستورجلسات شورای شهر تهران نهاده شد و ضرورت تشکیل این صندوق به نحوی که شهرداری های کشور سهامدار آن باشند را یادآور شدند. بعضی صاحب نظران ضرورت ایجاد این صندوق برای کلانشهر تهران را به منظور ذخیره سازی و جلوگیری از هزینه تراشی های زائد در دوره هایی که شهرداری مازاد درآمد ناشی از عوارض ساخت دارد و همچنین تزریق ذخایر مالی به شهر با استفاده از ظرفیت بازار سرمایه که احتیاجش در دوران رکود بیشتر احساس می گردد، عنوان می کردند. به هر تقدیر چنین صندوقی تا به امروز مجال بروز و ظهور پیدا ننموده و احتیاجمند ورود جدی شهرداری به عنوان تامین نماینده اولیه سرمایه صندوق به موضوع است. در این صندوق شهرداری ضمن اینکه سرمایه اولیه صندوق را تامین می نماید، با استفاده از مکانیسم های تشویقی مانند تخفیف هایی که روی قبوض عوارض می دهد یا استفاده از ظرفیت های آموزشی، فرهنگی، هنری، ورزشی و زیرساختی شهرداری به عنوان بسته های تشویقی، زمینه ترغیب شهروندان و فراخواندن آنها به سرمایه گذاری را نیز فراهم می آورد. ضلع دیگر این صندوق بانک شهر خواهد بود که به عنوان بانک عامل و ضامن نقدشوندگی عمل می نماید و به وسیله یک شرکت تامین سرمایه به عنوان سبدگردان، سهام صندوق را در بازار سرمایه ارائه می نماید. صندوق به وسیله ورود به حوزه های جذاب سرمایه گذاری مانند فناوری های نوین و استارتاپ ها، مسکن و دیگر بازارهای پربازده هم زمینه سود مشارکت نمایندگان و هم سرمایه لازم را برای تامین مالی پروژه های شهری که در راستای توسعه پایدار هستند -مانند پروژه های کم کربن یا پروژه هایی که کارآفرینی و اشتغال را به همراه دارند- فراهم می نماید. به هر تقدیر صندوق توسعه سرمایه گذاری شهری چنانچه ساختار آن به خوبی ساخته و پرداخته گردد و توسعه پایدار شهری را محور اصلی خود قرار دهد، می تواند به عنوان یک الگو از کلانشهر تهران به سایر شهرهای کشور انتقال پیدا کند.